1921 (συνέχεια)

  Τό 1921 ξεκίνησε μέ ἄσχημους οἰ­ωνούς. Ἀρχικά, οἱ σύμμαχοι μέ ἀφορμή τήν ἐπάνοδο τοῦ βασιλιᾶ Κωνσταντίνου -ἀπό πίσω βέβαια κρύβονταν βαθύτερα αἴτια- ἀπέσυραν τήν οἰκονομική βοήθεια ἀπό τήν Ἑλλάδα, ἡ ὁποία εἶχε δο­θεῖ μέ τή μορφή ἐγγύησης γιά τήν ἔκδοση νέου χρήματος. Ἔτσι, δημιουργήθηκε τεράστιο δημοσιονομικό πρόβλημα, καθώς μεγάλο μέρος τῆς νομισματικῆς κυκλοφορίας δέν εἶχε ἀντίκρισμα. Συγχρόνως, ἡ Ἰταλία κι ἡ Γαλλία συνῆψαν συμφωνίες μέ τόν Κεμάλ καί ξεκίνησαν τήν ἀ­ποστο­λή πολεμικοῦ ὑλικοῦ. Ἡ ἐνίσχυση τοῦ Κεμάλ ἀπό τή Σοβιετική Ἕνωση συνεχιζόταν, ἐνῶ ἡ Μεγάλη Βρετανία ὑποστήριζε τήν Ἑλλάδα μόνο θεωρητικά. Χωρίς βοήθεια ἀπό τούς συμμάχους, ὁ μόνος τρόπος νά ἐφαρμοστεῖ ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν ἦταν ὁ ἐξαναγκασμός τῶν Τούρκων σέ συνθηκολόγηση ἀπό τόν ἑλληνικό στρατό καί μόνο. Σέ στρατιωτικό ἐπίπεδο τέλος, ἡ ἀλλαγή πολιτικῆς ἡγεσίας προκάλεσε τήν πα­ραί­τηση τοῦ ἀρχιστράτηγου στή Μικρά Ἀσία Λεωνίδα Παρα­σκευό­πουλου καί τήν ἀ­νάληψή της ἀπό τόν Ἀναστάσιο Παπού­λα, καθώς καί τήν ἀντικατάσταση πολ­λῶν ἀνώτατων ἀξιωματι­κῶν.
  Ὅλα τά παραπάνω εἶχαν ὡς ἀπο­τέ­λεσμα ἡ νέα ἑλληνική κυβέρνηση, πα­ρά τήν ἀντίθεσή της προεκλογικά στήν ἐ­ξωτερική πολιτική τοῦ Βενιζέλου, νά προκηρύξει ἐπιστράτευση γιά νά ἐπι­βάλει στρατιωτικά τή Συνθήκη τῶν Σε­βρῶν. Ἀφοῦ ὁλοκληρώθηκαν οἱ προε­­τοιμασίες, τό καλοκαίρι τοῦ 1921 ξεκί­­­­νη­σε ἐπίθεση μέ ἀντικειμενικό σκοπό τήν κατάληψη τῆς Ἄγκυρας καί τήν ἀ­πο­κοπή τοῦ Κε­μάλ ἀπό τίς βάσεις ἀνεφοδιασμοῦ του. Ὁ ἑλληνικός στρατός ἔδειξε ἀπίστευτη καρτερία καί γενναιότητα σέ ἀντίξοες συνθῆκες, ἰδιαίτε­ρα στίς τρομερές συ­γκρούσεις μέ τούς Τούρκους στόν Σαγγάριο ποταμό. Ὡσ­τό­σο, ἡ μεγάλη ἔκταση τοῦ μετώπου καί ὁ συνακόλουθος ἀνεπαρκής ἀνεφοδιασμός ἀνάγκασε τίς ἑλ­λη­νι­κές δυνάμεις νά σταματήσουν τήν ἐξόρμησή τους λί­γο ἔξω ἀπό τήν Ἄγκυ­ρα. Ἀκολούθησε μία μικρή ὀπισθοχώρηση καί ἡ σταθεροποίηση τοῦ μετώπου τό φθινόπωρο στόν ἄξονα Ἐσκί Σεχίρ - Ἀφι­όν Καραχισάρ, πού ἀποτελοῦσαν σημα­ντικούς σιδηροδρομικούς κόμβους. Ἦ­ταν μία πα­ρα­κινδυνευμένη ἐπιχείρηση, πού κόστι­σε χιλιάδες ζωές καί πολλά χρή­ματα χω­ρίς οὐσιαστικό ὄφελος, ἐνῶ συγχρόνως χαλύβδωσε τή διάθεση τῶν Τούρκων νά πολεμήσουν ὑπό τήν ἡγεσία τοῦ Κε­μάλ.
  Τό ἀδιέξοδο γιά τήν ἑλληνική πλευ­ρά στά τέλη τοῦ 1921 ἦταν πλῆρες. Τά οἰ­κονομικά τῆς χώρας ἦταν σέ οἰκτρή κατάσταση. Ὁ Κεμάλ ἐνισχυόταν ὁλοένα καί περισσότερο κι ὁ ἑλληνικός στρατός δέν μποροῦσε πλέον νά πετύχει τήν καθοριστική νίκη πού θά τελείωνε τόν πόλεμο. Συγχρόνως, ὄχι μόνο δέν εἶχε καμία ἐνίσχυ­ση ἀπό τούς συμμάχους, ἀλλά ἡ Γαλλία κι ἡ Ἰταλία δέν ἐπέτρεπαν στόν ἑλληνικό στόλο νά πραγματοποιεῖ νηοψί­ες στά καράβια τους πού μετέφεραν ἐφόδια στόν Κε­μάλ. Ἔτσι, ξεκίνησε μέ πρω­τοβουλία τῆς Μεγάλης Βρετανίας μία προσπάθεια συμβιβασμοῦ Ἑλλάδας καί Τουρκίας.

1922
Οἱ προσπάθειες εἰρήνευσης συνεχίστηκαν τό 1922 ἀκόμη πιό ἐντατικά. Οἱ Τοῦρκοι ὅμως, ἔχοντας πλέον ξεκάθαρη στήριξη ἀπό Γαλλία καί Ἰταλία, κωλυσιεργοῦσαν, ἐνῶ ἡ ἑλληνική πλευρά ἀναζητοῦσε ἀπεγνωσμένα ἕνα δάνειο γιά νά ξεφύγει ἀπό τό οἰκονομικό ἀδιέξοδο. Σέ μία κίνηση ἀπελπισίας τόν Μάρτιο ἡ κυ­βέρ­νηση προχώρησε σέ ἕνα πρωτότυπο μέτρο, τή διχοτόμηση τοῦ χαρτονομίσματος. Ἐπρόκειτο οὐσιαστι­κά γιά ἕνα ἀνα­γκαστικό δάνειο, κα­θώς τά χρήματα θά κυκλοφοροῦσαν στό μι­σό τῆς ἀξίας τους, ἐνῶ τό ἄλλο μισό θά μετατρεπόταν σέ κρατικά ὁμόλογα. Δόθηκε ἔτσι μία προ­σω­ρινή ἀνάσα στά οἰ­κονομικά, πού ὅμως δέν ἦταν ἀρκετή γιά νά ἀποτρέψει τήν καταστροφή.
  Τό ἴδιο διάστημα, στή Σμύρνη ξεκίνησε ἡ προσπάθεια ἀπό ἐπιφανεῖς Μικρασιάτες, τόν μητροπολίτη Χρυσό­στο­- μο καί ἀξιωματικούς τοῦ στρατοῦ, νά ὀρ­γανωθεῖ μικρασιατικός στρατός πού θά ἀπέτρεπε τήν ἐπιστροφή τῶν Τούρκων. Παρά τό γεγονός ὅτι ἡ Ἐπιτροπή τῆς Μικρασιατικῆς Ἄμυνας εἶχε τήν ὑ­ποστήριξη τοῦ ἀρχιστράτηγου Πα­πού­λα, συνάντησε τή λυσσαλέα ἀντίδραση τοῦ Ὕπατου Ἁρ­μοστῆ τῆς Σμύρ­νης Ἀριστεί­δη Στεργιάδη καί δέν μπό­ρεσε νά ἀνα­πτυ­χθεῖ περαιτέρω. Τόν Μάιο μάλιστα, ὁ Παπούλας ἀπογοητευμένος ἀπό τήν ἐξέλιξη αὐτή πα­ραιτήθηκε καί στή θέ­ση του ἀνέλαβε ὁ στρατηγός Γεώργιος Χατζανέστης.
  Τόν Ἰούλιο σέ μία ὕστατη προσπάθεια νά ἐξαναγκαστοῦν οἱ Τοῦρκοι σέ συμβιβασμό, ἡ κυβέρνηση ὀργάνωσε τήν κατάληψη τῆς Κωνσταντινούπολης, πού βρι­σκόταν ὑπό συμμαχικό ἔλεγχο. Ἡ ἀ­ντίδραση τῶν συμμάχων ὅμως σέ ἕνα τέτοιο ἐνδεχόμενο ἦταν σφοδρότατη κι ἡ κυβέρνηση ἀναγκάστηκε νά ὑπαναχωρήσει. Οἱ ἐξελίξεις αὐτές καθυστέρησαν καί τή σύμπτυξη τοῦ ἐκτεταμένου μικρασιατικοῦ μετώπου, ἡ ὁποία θά ἐπέτρεπε τήν καλύτερη ἄμυνα σέ ἐνδεχόμενη τουρ­­­κική ἐπίθεση τοῦ ἐνισχυμένου μέ χρήματα καί ἐφόδια Κεμάλ.
  Αὐτή τελικά πραγματοποιήθηκε στίς 13 Αὐγούστου, στήν περιοχή τοῦ Ἀφιόν Καραχισάρ. Ἡ κακή ὀργάνωση τῶν ἐφεδρειῶν, καθώς καί τῶν ἐπικοινωνιῶν πού ἐπιδείνωναν τά σαμποτάζ τῶν Τούρ­­­κων καί ἡ τεράστια ἔκταση τοῦ μετώπου εἶ­χαν ὡς ἀποτέλεσμα ἡ γραμμή ἄμυνας σύντομα νά σπάσει καί ἡ ὀπισθοχώρηση νά μετατραπεῖ σέ ἄτακτη φυγή. Οἱ ἕλληνες στρατιῶτες, πού ἐπί δέκα χρόνια νικοῦσαν ὅλους τούς ­ἐχθρούς, διχασμέ­- νοι, κουρασμένοι, ἀπογοητευμένοι, ἔνιωθαν ὅτι ἡ Μικρά Ἀσία ἦταν μία χαμένη ὑ­πόθεση καί μόνος στόχος τους ἦταν πλέ­­ον νά σωθοῦν.
  Ἡ μεγάλη τραγωδία μόλις ἄρχιζε…

Παναγιώτης Μητσόπουλος