Ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821
Ζ´. Τά γεγονότα τῶν χρόνων 1827-30
Τό 1827 μπαίνουμε στήν τελική εὐ­θεία τῆς Ἐπανάστασης, καθώς οἱ ἐξελίξεις θά εἶναι ραγδαῖες σέ ὅλα τά ἐπί­πεδα. Ἀρχικά στό πολιτικό ἐπίπεδο, εἶχε συγκληθεῖ ἤδη ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 1826 ἡ Γ´ Ἐθνοσυνέλευση στήν Ἐπίδαυρο· διέκοψε ὅμως τίς ἐρ­γασίες της μετά τό σόκ τῆς ἀπώλειας τοῦ Με­σολογγίου. Με­­τά ἀπό πολλές διεργασίες κι ἕναν νέο προσωρινό διχασμό, ἡ Ἐθνοσυνέλευση συνεχίστηκε μῆνες ἀργότερα στήν Τροιζήνα. Ἐκεῖ, στίς ἀρχές τοῦ 1827 ἀποφασίστηκε ἡ ἐ­κλογή τοῦ Ἰωάννη Καπο­δί­­στρια ὡς Κυβερνήτη τῆς Ἑλλάδας γιά 7 χρόνια. Εἶναι ἐνδεικτική τῆς κρισιμότητας τῆς κατά­στα­σης ἡ ὀργισμένη προτροπή τοῦ ἄγγλου ναυ­άρχου Hamilton: «Λοιπόν ἐ­κλέξατε τόν Κα­ποδίστρια ἤ ὅποιον διάβολο θέλετε, γιατί ἀλλιῶς χαθήκατε!».
Στό στρατιωτικό ἐπίπεδο, εἶχε ὀργανωθεῖ στήν Ἀττική μεγάλο στρατόπεδο ἀπό τόν Καραϊσκάκη, τό ὁποῖο ξεπερ­νοῦ­­σε τούς 11.000 ἄνδρες. Ὑπῆρχε ἡ αἰ­σιο­δοξία ὅτι ἐφόσον οἱ ἐπιχειρήσεις ἀνά­γκα­ζαν τόν Κιουταχή νά λύσει τήν πολιορκία τῆς Ἀθήνας, ἡ Ἐπανάσταση θά ἑδραιωνόταν στή Στερεά Ἑλλάδα. Τά πράγμα­τα ὅμως ἐξελίχτηκαν μέ τραγικό τρόπο, κα­θώς ὁ Καραϊσκάκης σκοτώθηκε σέ μία ἁψιμαχία στίς 23 Ἀπριλίου 1827. Τό ἠθικό τῶν Ἑλλήνων καταβαρα­θρώθηκε καί ἡ ἀσυντόνιστη ἐπίθεση σέ ἀνοιχτό πεδίο στό Φάληρο, πού κατηύθυναν οἱ ἄγγλοι ἀρχηγοί τοῦ στρατοῦ καί τοῦ στόλου, Church καί Cohrane, κατέληξε σέ πανω­λεθρία μέ με­γάλες ἀπώλειες. Λίγο ἀργό­τε­ρα, ἡ Ἀκρόπολη παραδό­θηκε στούς Τούρ­κους καί τό στρατόπεδο διαλύθηκε. Ἡ Στε­ρεά Ἑλ­λάδα τέθηκε πλέ­ον ὑπό τόν ἔλεγχο τοῦ Κιου­ταχῆ, μιᾶς καί οἱ περισσότεροι ὁ­πλαρ­χη­γοί, ἀπογοητευμένοι ἀ­­πό τίς ἐξελίξεις, «προσκύνησαν» τούς Τούρκους. Πολύ ἀ­νη­συχητική ἦταν ἡ κατάστα­ση καί στήν Πελοπόννησο, ὅ­που ἐπίσης πολ­λοί Ἕλληνες, τα­λαι­πωρη­μένοι ἀ­πό τίς κακουχίες, ἄρχισαν νά προσκυνοῦν τόν Ἰ­μπραήμ. Γιά ἄλλη μία φο­ρά ξεχώρισε ἡ μορφή τοῦ Κολοκοτρώνη, πού τριγυρνώντας σέ ὅλη τήν Πελοπόννησο κατόρθωσε, εἴ­τε μέ τήν πειθώ εἴ­τε μέ ἀ­πειλές, νά σταματήσει τήν ἐξάπλωση τοῦ προσκυνήματος καί νά κρατήσει ὄρ­θια τήν Ἐπανάσταση («πέτρα ἀ­πάνω στήν πέτρα νά μήν μεί­νη, ἡ­μεῖς δέν προσκυνοῦ­μεν»). Ἡ κατάσταση ὅμως παρέμενε πολύ δύσκολη, κα­θώς ὁ Ἰμπρα­ήμ ξεκίνησε ἀπό τή Μεσσηνία νά καταστρέφει ὅ­σα χωριά δέν προσκυνοῦσαν κι οἱ κάτοικοι ἀναγκάζονταν νά καταφεύγουν στά βουνά.
Στό διπλωματικό πεδίο, ἀ­ντίθετα, ὑ­πῆρχαν θετικές ἐξελίξεις. Πέρα ἀπό τή σταδιακή ἀλλαγή στάσης τῆς Ἀγγλίας, ὁ θάνατος τοῦ τσάρου Ἀλέξανδρου Α΄ καί ἡ ἄνοδος στόν θρό­νο τοῦ Νικολάου Α´ στά τέ­­λη τοῦ 1825 ὁδήγησε σέ παρεμβάσεις τῆς Ρωσίας γιά τή λύση τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ ζητήματος.Ἔτσι, στίς 4 Ἀπρι­λίου τοῦ 1826 ὑπογράφτηκε πρωτόκολ­λο ἀπό τήν Ἀγγλία καί τή Ρω­σία, πού ὑ­ποστήριζε τήν ἀνάγκη εἰρήνευσης τῶν ἐμπολέμων καί τή δημιουργία αὐτόνομου, ὑποτελοῦς στήν Ὀθωμανική Αὐ­το­κρατορία, ἑλληνικοῦ κράτους. Εἶναι ἡ πρώτη φορά πού ἀναγνωρίζεται ἡ πολιτική ὕπαρξη τῶν Ἑλλήνων κι ἀναφέρεται κράτος μέ τό ὄνομα «Ἑλλάς». Σύ­ντομα καί ἡ Γαλλία προσχώρησε στό Πρωτόκολλο, σέ ἀντίθεση μέ τήν προσηλωμένη στήν Ἱερή Συμμαχία Αὐστρία. Τό ἑλληνικό ζήτημα ἀπέκτησε ἔτσι πανευρωπαϊκή διάσταση.
Ὡστόσο, παρά τίς πιέσεις τῶν εὐρωπαϊκῶν δυνάμεων, ἡ ὀθωμανική κυβέρ­νη­ση παρέμενε ἀδιάλλακτη σέ ὁποια­δή­­πο­τε συζήτηση γιά δημιουργία ἑλληνικοῦ κράτους. Οἱ στρατιωτικές ἐπιτυχίες τῶν Τούρκων, καί ἰδιαίτερα ἡ πτώση τῆς Ἀθήνας, ἐνίσχυαν τή στάση τους αὐτή· συγχρόνως κυκλοφοροῦσαν φῆ­μες γιά ἐπί­­θε­ση στήν Ὕδρα, ὥστε νά καταπνιγεῖ ὁ­ριστικά ἡ Ἐπανάσταση. Οἱ εὐρωπαϊκές δυνάμεις ὅμως, ὑπό τήν πί­εση καί τῆς φιλελληνικῆς κοινῆς γνώμης, ὑπέγραψαν στίς 6 Ἰουλίου 1827 πρωτόκολλο, πού περιλάμβανε ἀκόμη καί καταναγκαστικά μέ­τρα γιά ἐπιβολή τῆς εἰρήνευσης. Ἀνά­λογες ὁδηγίες εἶχαν δοθεῖ στούς ναυάρχους τους, πού κατευθύνθηκαν μέ ναυτι­­κές μοῖρες τῆς Ἀγ­γλίας, τῆς Γαλλίας καί τῆς Ρωσίας στόν κόλπο τοῦ Ναυαρίνου, ὅπου ἦταν ἀγκυροβολημένος ὁ τουρκο­αιγυπτιακός στόλος. Ἐκεῖ, οἱ πυροβο­λι­σμοί τῶν Τούρκων σέ μία ἀγγλική βάρ­κα πυροδότησαν τή σύγκρουση πού ὁδήγησε στήν καταστροφή τοῦ τουρκο­αι­γυ­πτι­α­κοῦ στόλου. Ὡστόσο, παρά τήν κα­τα­στρο­­φή τοῦ στόλου τους, οἱ Τοῦρκοι πα­ρέμεναν ἀ­μετάπειστοι καί δέν δέχο­νταν τήν εἰρήνευση. Ἔτσι, οἱ πρέσβεις τῶν δυνάμεων ἔφυγαν ἀπό τήν Κωνστα­ντι­νού­πολη καί ἡ κατάσταση ὀξύνθηκε μέ τόν Σουλτάνο νά στρέφεται κατά τῆς Ρωσίας καί νά προαναγγέλλει ἱερό πόλεμο. Σέ ἀπάντηση ἡ Ρωσία κήρυξε τόν πόλεμο στήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία, ἐνῶ ἡ Γαλλία ἀπέστειλε 15.000 στρατι­ῶ­τες στήν Πελοπόν­νησο μέ τόν στρατηγό Maison, γιά νά ἐκδιώξει τίς τουρκικές καί αἰ­γυπτιακές φρουρές πού εἶχαν ἀπομείνει.
Τόν Ἰανουάριο τοῦ 1828 ἔφτασε ὡς Κυβερνήτης στό Ναύπλιο, μετά ἀπό πε­ριοδεία στίς εὐρωπαϊκές πρωτεύουσες, ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας. Ἔδωσε ἰδιαί­τερη ἔμ­φα­ση στή δημιουργία στρα­τιω­τικῶν σω­­μά­των πού θά ἀπελευθέρωναν τή Στε­ρεά, ὥστε νά περιληφθεῖ στό ὑπό ἵ­δρυση ἑλληνικό κράτος. Σέ πρώτη φά­ση ἀνα­καταλήφθηκε τό Μεσολόγγι κι ἄλλες πε­ριοχές τῆς δυτικῆς Στερεᾶς, ἐνῶ στίς 12 Ὀκτωβρίου 1829 ἔγινε ἡ τελευταία μάχη τῆς Ἐπανάστασης στήν Πέτρα τῆς Βοιω­τίας ὑπό τήν ἡγεσία τοῦ Δημήτριου Ὑψη­λάντη, στήν ὁποία οἱ Ἕλ­ληνες πέ­τυχαν μεγάλη νίκη. Τελικά, τήν ὁριστική ἔκβαση τοῦ ἑλληνικοῦ ζη­τήματος κα­θό­ρισε ἡ συντριπτική νίκη τῶν ρωσικῶν στρα­τευ­μάτων πού κα­τέ­λαβαν τήν Ἀδριανού­πο­λη καί ἀνά­γκα­σε τούς Τούρ­κους σέ ἄνευ ὅ­ρων παράδοση στά τέλη τοῦ 1829 καί στήν ἀνα­γνώριση τῆς πο­λι­τικῆς ὕπαρ­ξης τῆς Ἑλ­λάδας. Ἀκολουθεῖ τό πρω­τό­κολλο τοῦ Λονδίνου στίς 3 Φε­βρουαρίου 1830, πού ὁρίζει ὅτι ἡ Ἑλλάδα θά ἀπο­τελεῖ ἀ­νε­ξάρτητο κράτος μέ κλη­ρονομική μο­ναρ­χία. Ὕστερα ἀπό 9 χρό­νια σκλη­ρό­τατου ἀγώνα καί πολλές θυ­σίες, χρειά­στη­κε, γιά πρώτη φορά στήν παγκόσμια Ἱ­στο­ρία, ἡ ἐπέμβαση τῶν Με­γάλων Δυ­νάμεων γιά τή δημιουργία τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους.

Παναγιώτης Μητσόπουλος