Μετά ἀπό 700 χρόνια παραιτεῖται πάπας, ἐνῶ πρώτη φορά ἐκλέγεται πάπας ἀπό τή Νότια Ἀμερική καί μάλιστα πρώτη φορά ἰησουίτης. Ἔτσι ὁ ἀργεντινός ἐπίσκοπος Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, γιός ἰταλῶν μεταναστῶν, ἐπέστρεψε στήν πατρίδα τῶν γονιῶν του ὡς πάπας Φραγκίσκος Α΄!
 Τί ὅμως εἶναι οἱ ἰησουίτες; Πρόκειται γιά τό δυναμικότερο μοναχικό τάγμα τῶν ρωμαιοκαθολικῶν. Ὁ τίτλος τους εἶναι «Societas Jesu» «Ἑταιρεία τοῦ Ἰησοῦ». Ἱδρύθηκε τό 1534 ἀπό τόν ἰσπανό ἱππότη Ἰγνάτιο Λογιόλα καί τόν βάσκο Φραγκίσκο Ξαβιέ καί ἀναγνωρίστηκε τό 1540 ἀπό τόν πάπα. Ἡ προσωνυμία «ἰησουίτες» τούς προσδόθηκε ἀπό τούς ἐχθρούς τους ὡς εἶδος μομφῆς· ὅμως μέ τό πέρασμα τῶν χρόνων ἔγινε ἀποδεκτή κι ἀπό τούς ἴδιους. Ἐπειδή μία ἀπό τίς ἀρχές τους ἦταν ἡ παρασιώπηση μέρους τῆς ἀλήθειας, ἡ λέξη χρησιμοποιήθηκε μέ μειωτική διάθεση κι ἔφθασε νά σημαίνει τόν ὑποκριτή, τόν ταρτοῦφο, τόν ραδιοῦργο, ἐκεῖνον πού δρᾶ ὕπουλα καί καταχθόνια.
  Ὁ ἱδρυτής τῆς ὀργάνωσης Ἰγνάτιος Λογιόλα -γεννημένος τό 1491-, μετά τή θρησκευτική ἐξέγερση τοῦ Λουθήρου κατά τοῦ πάπα, ἀποφάσισε νά προσφέρει στόν ποντίφηκα τίς προσωπικές του ὑπηρεσίες, καθώς καί τῶν συντρόφων τοῦ τάγματος πού ἵδρυσε. Ἔκτοτε οἱ ἰησουίτες θεωροῦσαν τούς ἑαυτούς τους ὡς τήν ἐκλεκτή καί μαχητική ὁμάδα κρούσης τοῦ πάπα. Εἶναι τό τάγμα πού ἐπέδειξε τή μεγαλύτερη δραστηριότητα ὑπέρ τῆς παποσύνης καί κατά τῶν προτεσταντῶν καί τῶν ὀρθοδόξων. Ὑπῆρξαν οἱ ἀρχιτέκτονες τῆς ἀντιμεταρρύθμισης καί τῆς Οὐνίας. Χρησιμοποιώντας μέσα ἐντελῶς κοσμικά, μεταξύ τῶν ὁποίων καί τή βία, προκάλεσαν ἀντιδράσεις καί πολυετεῖς αἱματηρούς πολέμους.
 Οἱ ἰησουίτες δίνουν ὅρκους πενίας, ἁγνότητας καί ὑπακοῆς μέ ἔμβλημα τή φράση «Ad Majorem Dei Gloriam», δηλαδή «γιά τή μεγαλύτερη δόξα τοῦ Θεοῦ». Βασική -ἐν πολλοῖς ἀνίερη καί ἀνήθικη- ἀρχή τοῦ τάγματος εἶναι «ὁ σκοπός ἁγιάζει τά μέσα» ἀκόμη καί «τά ἠθικῶς ἀπόβλητα». Σέ αὐτήν στηρίχτηκε ἡ «Ἱερά Ἐξέταση» καί δικαιολογήθηκαν τά ἀναρίθμητα ἐγκλήματα τοῦ τάγματος, γιά λογαριασμό τῆς «Ἁγίας Ἕδρας»! Γιά ὅλες τίς «ἐξαγιασμένες» ὑπηρεσίες του ὁ Ἰγνάτιος Λογιόλα «ἁγιοποιήθηκε» ἀπό τούς ρωμαιοκαθολικούς καί ἀποτελεῖ ἕναν ἀπό τούς μεγαλύτερους «ἁγίους» καί «πατέρες» τους! Ἀξίζει να σημειώσουμε ὅτι τό Βατικανό καί εἰδικότερα οἱ ἰησουίτες δέν ἐκδήλωσαν ποτέ μετάνοια γιά τά πολλά λάθη τους.
 Σήμερα ἡ «Ἑταιρεία τοῦ Ἰησοῦ» ἀριθμεῖ περίπου 20.000 ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι δραστηριοποιοῦνται σέ περισσότερες ἀπό 100 χῶρες. Στήν Ἑλλάδα καί εἰδικότερα στήν Ἀθήνα ζοῦν καί ἐργάζονται 15 μέλη (14 ἱερεῖς καί ἕνας μοναχός).
 Τό τάγμα ἔδινε πάντοτε μεγάλη σημασία στόν παιδαγωγικό τομέα. Κατά τόν 16ο καί 17ο αἰώνα ἀναπτύχθηκε ραγδαῖα, ἱδρύοντας ἱεραποστολές, σχολεῖα, κολλέγια καί ἱεροσπουδαστήρια σέ ὁλόκληρη τήν Εὐρώπη. Περισσότερα ἀπό 500 ἰησουιτικά σχολεῖα λειτούργησαν τότε, ἐνῶ οἱ μέθοδοι διδασκαλίας τους καί ἡ κατάρτιση σταθερῶν ἀκαδημαϊκῶν προγραμμάτων ἀποτέλεσαν τή βάση πολλῶν σύγχρονων ἐκπαιδευτικῶν συστημάτων. Παράλληλα προώθησαν τήν τέχνη, χρησιμοποιώντας τοιχογραφίες καί θέατρα, γιά νά ἐξαπλώσουν ὅσο τό δυνατό περισσότερο τό μήνυμά τους.
 Πέρα ὅμως ἀπό αὐτά οἱ ἰησουίτες συνδέθηκαν μέ τήν καταδίωξη, τή σύλληψη καί τήν ἀνάκριση τῶν αἱρετικῶν. Κύριο ὅπλο τους ἡ «Ἱερά Ἐξέταση», ἡ ὁποία εἶχε ἐπινοηθεῖ ἀπό τό Δομινικανό τάγμα καί εἶχε συσταθεῖ τό 1480 μέ παπική βούλα. Ἔτσι χιλιάδες ἄνθρωποι ὁδηγήθηκαν μπροστά στά φοβερά ἀνακριτικά συμβούλια τῶν ἰησουιτῶν, βασανίστηκαν φρικτά καί βρῆκαν τραγικό θάνατο, μέ σκοπό δῆθεν τήν ἐξιλέωσή τους ἀπό τήν αἵρεση· στήν πραγματικότητα ὅμως γιά νά ἐκλείψουν οἱ φωνές πού ἀμφισβητοῦσαν τήν ἀπόλυτη ἐξουσία τοῦ «ἀντιπροσώπου τοῦ Χριστοῦ στή γῆ», πάπα! Σπανίως ἀθωωνόταν κάποιος, ἀφοῦ κάτω ἀπό τήν πίεση τῶν φρικτῶν σωματικῶν καί ψυχολογικῶν βασανιστηρίων, οἱ «αἱρετικοί» ὁμολογοῦσαν ὅποιο θρησκευτικό ἔγκλημα τούς εἶχαν προσάψει, μόνο καί μόνο γιά νά λυτρωθοῦν μία ὥρα γρηγορότερα μέ τήν καταδίκη τους στήν πυρά.
 Βέβαια μπορεῖ νά λέγεται ὅτι ἰησουίτης πάπας πρώτη φορά ἐκλέγεται, ἀλλά ἡ ἱστορία μαρτυρεῖ ὅτι οἱ ἰησουίτες ἐπηρέασαν πολλούς ποντίφηκες. Ἐπί παραδείγματι ὁ πάπας Οὐρβανός Η' (1623- 1644) ἔλαβε τήν πρώτη του μόρφωση ἀπό αὐτούς. Ἐπί τῶν ἡμερῶν του ἐπεκτάθηκε ἡ Ἱερά Ἐξέταση, δικάστηκε ὁ Γα- λιλαῖος γιά τίς ἐπιστημονικές του ἀπόψεις καί καταρτίσθηκε «ὁ κατάλογος τῶν ἀπαγορευμένων βιβλίων». Ἐπίσης τότε ὁ ἰησουίτης καρδινάλιος Βελλαρμίνος παρότρυνε τόν Γαλιλαῖο νά πάψει νά διδάσκει τήν ἡλιοκεντρική θεωρία του, διότι... «δέν συμβιβαζόταν μέ τή Βίβλο!».
 Ἀπό τήν ἀρχή τῆς ἵδρυσής τους ὁ Λογιόλα -ζώντας στήν ἐποχή τοῦ Μακιαβέλλι- οὐσιαστικά ἔκαμε πολιτική. Ἀνέκαθεν τά μέλη τῆς ὀργάνωσης ἀναμειγνύονταν στά εὐρωπαϊκά πολιτικά δρώμενα, ὄντας ὡς ἐπί τό πλεῖστον πρόσωπα μέ σημαντική ἐπιρροή. Στή Βρετανία π.χ. ἰησουίτες εἶχαν κατηγορηθεῖ ὅτι βρίσκονταν πίσω ἀπό τή συνωμοσία γιά τήν καταστροφή τῆς Βουλῆς τῶν Κοινοτήτων τό 1603. Σημειώνεται ὅτι τό ἴδιο ἔτος ὁ βασιλιάς Ἰάκωβος τῆς Ἀγγλίας εἶχε κηρύξει παράνομη τήν «Ἑταιρεία».
 Χρησιμοποίησαν ἐπίσης, ὅπου μποροῦσαν, τήν κρατική ἐξουσία, γιά νά προωθήσουν τήν Οὐνία. Παράδειγμα ἡ Πολωνία, ἡ Οὐκρανία, ἡ Μέση Ἀνατολή. Παντοῦ ἐφάρμοσαν τήν ὠμή βία γιά τήν ὑποταγή τῶν ὀρθοδόξων στόν πάπα. Ὅπως γράφει ὁ Κοραής, οἱ Ἰησουίτες ἡδονίζονταν, ὅταν μέ κάθε τρόπο πετύχαιναν νά προσηλυτίσουν ἕναν ὀρθόδοξο: «Οἱ ἐχθροί τοῦ Ἰησοῦ Ἰησουίται ἐνόμιζαν καί νομίζουν τήν ἐπιστροφήν ἑνός Γραικοῦ εἰς τήν ἐκκλησίαν των πολύ πλέον ἀξιόμισθον ἔργον παρά νά κατηχήσωσι δέκα Τούρκους ἤ δέκα εἰδωλολάτρας». Γιά τή δραστηριότητά τους στήν καθ᾽ ἡμᾶς Ἀνατολή θά συνεχίσουμε στό ἑπόμενο ἄρθρο.
 

Εὐδοξία Αὐγουστίνου
Φιλόλογος-Θεολόγος