Ἡ γραφική Πάργα, μέ τά φυσικά της κάλλη, τούς μικρούς κολπίσκους καί τίς βραχονησίδες· μέ τό ἐπιβλητικό κάστρο, τά ἑλικοειδῆ δρομάκια καί τή χαρακτηριστική ἀρχιτεκτονική· μέ τό καταπράσινο νησάκι τῆς Παναγίας, τίς ἐντυπωσιακές παραλίες καί τά θαλάσσια σπήλαια, μαγνητίζει τούς ἐπισκέπτες κι αὐξάνει τό θαυμασμό τους. Στ’ ἀλήθεια, τούτη ἡ πανέμορφη γωνιά τῆς πατρίδας μας τί ἱστορία κρύβει!
 Μακραίωνη ἡ νύχτα τῆς τουρκικῆς σκλαβιᾶς πού σκεπάζει τήν Ἑλλάδα. Μά ὄχι καί τήν Πάργα. Μές στό δοῦλο Γένος τοῦτο τό εὔφορο μέρος παραμένει λεύτερο. Παλεύουν μέ νύχια καί μέ δόντια οἱ Παργινοί νά μήν προσκυνήσουν τόν ξένο ἀφέντη. Μά ὁ Ἀλῆ πασᾶς τῶν Ἰωαννίνων τό 1799 ἔχει καρφώσει τό βλέμμα του πάνω τους. Οἱ προσπάθειές του ὅμως δέν τελεσφοροῦν. Ἀνυπόταχτοι οἱ κάτοικοι ἀποφασίζουν ν’ ἀντισταθοῦν πεισματικά μέχρι θανάτου.
 Οἱ Σουλιῶτες, στούς σκληρούς ἀγῶνες τους ἐνάντια στόν Ἀλῆ, τήν Πάργα ἔχουν ἀποκούμπι. Γιά ποιό πρῶτο, γιά ποιό δεύτερο νά τήν εὐχαριστήσουν; Αὐτή εἶναι τό κέντρο ἀνεφοδιασμοῦ καί τό σίγουρο καταφύγιό τους. Πόσα ἀγαθά ἀπό τήν πλούσια παραγωγή της δέν στέλνει συνεχῶς στά ἀπόκρημνα βράχια τοῦ Σουλίου!
Τά χρόνια κυλοῦν. Ἀλλ’ ὁ ἐχθρός δέν λησμονεῖ τό ἀπραγματοποίητο ὄνειρό του. Παρακολουθεῖ τά ἱστορικά δρώμενα καί στήν κατάλληλη στιγμή ἐκμεταλλεύεται τήν εὐκαιρία. Μετά τήν ταπείνωση τοῦ Ναπολέοντα, παραχωροῦνται τά Ἑπτάνησα τό 1815 στήν Ἀγγλία. Στούς ὅρους τῆς συνθήκης δέν ἀναφέρεται ἡ Πάργα. Σπεύδει τότε ἡ Τουρκία νά ζητήσει τήν προσάρτησή της. Καί ἡ Ἀγγλία δέν διστάζει νά ἐκτελέσει τήν καυτή της ἐπιθυμία, παίζοντας δυστυχῶς ἕνα ἄσχημο παιχνίδι. Παραστατικά τό ἐκφράζει ἡ λαϊκή μούσα:
 «Πάργα, Τουρκιά σέ πλάκωσε, Τουρκιά σέ τριγυρίζει.
 Δέν ἔρχεται γιά πόλεμο, μέ προδοσιά σέ παίρνει...
 Τ’ ἄσπρα πουλῆσαν τό Χριστό, τ’ ἄσπρα πουλοῦν καί σένα».
 Τί κρίμα! Τά χρήματα εἶναι τό τίμημα τῆς προδοσίας. Ἔτρεμε ὁ Τοῦρκος τήν ἀνδρεία καί τήν πολεμική ἀρετή τῶν Παργινῶν. Ὅ,τι, λοιπόν, δέν πέτυχε μέ τή δύναμη τῶν ὅπλων του, τό καταφέρνει τώρα ἄνετα μέ τή δύναμη τοῦ χρήματος. Γιά ἄλλη μιά φορά οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς περιφρονοῦν τούς μικρούς λαούς. Διόλου δέν ἀφουγκράζονται τούς πόθους τους. Στήν ἀξιολογική τους κλίμακα πρώτη θέση κατέχει τό συμφέρον, τό κέρδος. Στό βωμό του ὅλα τά θυσιάζουν. Ἔτσι οἱ Ἄγγλοι παζαρεύουν τήν Πάργα καί τήν πουλοῦν στόν Ἀλῆ πασᾶ γιά 156.000 λίρες. Ποιό λογικό χωράει τούτη τήν ἐνέργεια, νά πουλιέται ἡ πατρίδα, ἡ φύτρα, τό πατρογονικό χῶμα; Ἡ εὐρωπαϊκή κοινή γνώμη ἀλλά καί προσωπικότητες τῆς διεθνοῦς πολιτικῆς ἀντιδροῦν. Χαρακτηρίζουν τήν πρόκληση αὐτή ἔγκλημα πρωτοφανές στά διεθνῆ χρονικά.
 Ἀπτόητοι οἱ Παργινοί ἀποφασίζουν ἀντρίκεια ἀναμέτρηση μέ τ’ ἀσκέρια τοῦ Ἀλῆ. Μά ἡ διπλωματία τῶν μεγάλων ἀνακόπτει κάθε γενναία ἀντίσταση. Βρετανική στρατιωτική δύναμη τούς ἐμποδίζει νά ξεσηκωθοῦν. Καί μές στό σπαραγμό καί τήν ὀδύνη τους βρίσκουν ἄλλο τρόπο νά δείξουν τόν ἡρωισμό τους, τό ἀδούλωτο φρόνημά τους.
 Εἶναι σφιχτοδεμένοι μέ τόν τόπο τους. Παρ’ ὅλα αὐτά σφίγγουν τήν καρδιά τους κι ἐπιλέγουν τό σταυρό τῆς προσφυγιᾶς. Καλύτερα ὁ ἐκπατρισμός, ὁ ξερριζωμός, τό φαρμάκι τῆς ἐξορίας παρά ἡ πίκρα τῆς σκλαβιᾶς. Ἄς πάρουν τουλάχιστον μαζί τους κάτι ἀπό τό βιός τους, ἀπό τά κειμήλιά τους, νά τά ᾿χουν παρηγοριά κεῖ στήν ξενιτειά. Ἀλλά, σάν ἔκαναν νά σηκώσουν τό χέρι τους νά πάρουν κάτι ἀπό τή δική τους περιουσία, ὁ ἄγγλος σκοπός τούς δίνει νά καταλάβουν πώς δέν τούς ἀνήκει τίποτε πιά. Εἶναι ὅλα πουλημένα στόν Ἀλῆ. Ἀκόμη κι οἱ εἰκόνες τῶν ἐκκλησιῶν περιλαμβάνονταν στούς ὅρους τῆς πώλησης!
 «Ἄστε, λεβέντες, τ’ ἄρματα κι ἀφῆστε τό τουφέκι,
σκάψτε πλατιά, σκάψτε βαθιά, ὅλα σας τά κιβούρια,
καί τ’ ἀντρειωμένα κόκκαλα ξεθάψτε τοῦ γονιοῦ σας.
Τούρκους δέν ἐπροσκύνησαν, Τοῦρκοι μήν τά πατήσουν».
 Τρέχουν τότε στούς τάφους τῶν προγόνων τους. Μονάχα τοῦτοι ἀπέμειναν ἀπούλητοι! Εἶναι δυνατόν τά κόκκαλα τῶν προγόνων τους, πού θυσιάστηκαν νά τούς χαρίσουν μιά Πάργα ἐλεύθερη, νά μολυνθοῦν ἀπό τούς ἀπίστους; Πραγματικά, «ὥρμησαν πρός τό κοιμητήριον καί ἐξέθαψαν τά ὀστᾶ καί τά ἀρτιταφῆ πτώματα τῶν συγγενῶν· ἀνάψαντες δέ πῦρ ἐν τῇ πλατείᾳ τῆς ἀγορᾶς, τά ἔκαυσαν ἐπί παρουσίᾳ τῶν Ἄγγλων».
 Ξημερώνει ἡ πιό πονεμένη μέρα τῆς χριστιανοσύνης. Μεγάλη Παρασκευή 15 Ἀπριλίου 1819. Ὥρα μηδέν γιά τήν Πάργα. Μπροστά ὁ Ἐσταυρωμένος καί πίσω του μιά τραγική πομπή στοιχίζεται. Θλιβερή φιγούρα οἱ μανάδες μέ τά παιδιά στήν ἀγκαλιά νά κλαῖνε. Ἄλλοι κρατοῦν, θησαυρό πολύτιμο, τήν ἱερή τέφρα ἀπό τά ὀστᾶ τῶν πατεράδων τους. Κι ἄλλοι λίγο χῶμα ἀπό τήν πατρική γῆ. Προχωροῦν πρός τήν προκυμαία. Σκύβουν δακρύβρεχτοι νά φιλήσουν γιά τελευταία φορά τά φίλτατα πάτρια ἐδάφη. Ἡ Κέρκυρα καί ἄλλα νησιά ὑποδέχονται τούς 5.000 ταλαιπωρημένους, πεινασμένους πρόσφυγες, τούς πικραμένους προπάντων ἀπό τήν ἀδικία, τή μαχαιριά πού δέχτηκαν ἀπό τούς δῆθεν προστάτες τους.