Εκτύπωση αυτής της σελίδας

Γνωριμία μέ τό Ψαλτήρι

  Τήν πρώτη θέση ἀνάμεσα στά διδακτικά βιβλία τοῦ κανόνα τῆς Π. Διαθήκης κατέχει τό βιβλίο πού ὀνομάζεται Ψαλτήρ ἤ Ψαλτήριον ἤ Βίβλος Ψαλμῶν ἤ Ψαλμοί. Εἶναι μιά συλλογή 150 θρησκευτικῶν ποιημάτων μέ περιεχόμενο πότε δοξολογικό καί εὐχαριστιακό, ἄλλοτε θρηνητικό καί κατανυκτικό καί ἄλλοτε διδακτικό καί προφητικό.
  Ἡ κεντρική ἰδέα ὅλου τοῦ βιβλίου συνοψίστηκε πολύ εὔστοχα ἀπό τόν μεγάλο θεολόγο καθηγητή Π. Τρεμπέλα σέ μία φράση: «Ὁ Θεός καί ὁ ἄνθρωπος κατενώπιον τοῦ Θεοῦ».
dabid Ὁ συγγραφέας του: Ὁ μεγαλύτερος ὄγκος αὐτῶν τῶν ποιημάτων εἶναι δημιουργήματα τοῦ θεόπνευστου προφητάνακτος Δαβίδ, ἀλλά καί οἱ ἐλάχιστοι ψαλμοί πού δέν ἀποδίδονται σ᾿ αὐτόν ἔχουν γραφεῖ κατά ἀπομίμηση τῶν δικῶν του, ἀπό ποιητές τρόπον τινά μαθητές τοῦ Δαβίδ. Ἔτσι δέν ἀπέχει πολύ ἀπό τήν ἀλήθεια ἡ γνώμη τοῦ Χρυσοστόμου καί ἄλλων Πατέρων ὅτι ὁ Δαβίδ εἶναι ὁ συνθέτης τοῦ Ψαλτηρίου καί δικαιολογεῖται ἡ ὀνομασία μέ τήν ὁποία ἐπικράτησε τό βιβλίο: Ψαλμοί τοῦ Δαβίδ.
 Ἡ χρήση του: Τούς Ψαλμούς, ἀνάλογα μέ τό περιεχόμενό τους, τούς χρησιμοποιοῦσαν οἱ Ἑβραῖοι στή λατρεία τους. Ἡ ἀπαγγελία τους συνοδευόταν συνήθως ἀπό τό ψαλτήριο, ἔγχορδο μουσικό ὄργανο, πιθανόν κάτι παρόμοιο μέ τή γνωστή ἅρπα.
 Στήν ἐποχή τῆς Κ. Διαθήκης ὁ ἴδιος ὁ Κύριος καί ἀργότερα οἱ ἀπόστολοι στό κήρυγμά τους συχνά ἀνατρέχουν στούς Ψαλμούς. Ἐπίσης οἱ συγγραφεῖς τῆς Κ. Διαθήκης χρησιμοποιοῦν τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν περισσότερο ἀπό ὅλα τά ἄλλα βιβλία τῆς Π. Διαθήκης. Σέ ὅλη τήν Κ. Διαθήκη βρίσκουμε περίπου 400 μέ 500 παραθέματα ἀπό τήν Παλαιά. Τά μισά ἀπ᾿ αὐτά εἶναι στίχοι τοῦ Ψαλτηρίου.
 Στή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας ἐπίσης διαβάζεται περισσότερο ἀπό ὅλα τά ἄλλα βιβλία ὄχι μόνο τῆς Παλαιᾶς ἀλλά καί τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἤδη οἱ πρῶτοι χριστιανοί ἔκαναν συχνή χρήση τῶν ψαλμῶν καί μάλιστα τῶν μεσσιακῶν, αὐτῶν δηλαδή πού περιεῖχαν προφητεῖες γιά τήν ἔλευση, τή ζωή, τό θάνατο καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Ὁ Μ. Βασίλειος ὀνομάζει τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν «φωνή τῆς Ἐκκλησίας» καί ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας μᾶς πληροφορεῖ ὅτι «σφόδρα αὐτῇ ἐν ἐκκλησίᾳ Κυρίου ταῦτα ψάλλουσιν εἰς ὑπακοήν τοῦ λαοῦ».
 Μέ ἰδιαίτερο ζῆλο χρησιμοποιοῦσαν τό Ψαλτήρι οἱ μοναχοί, ἐνῶ σύμφωνα μέ τόν δεύτερο κανόνα τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τίθεται ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τή χειροτονία εἰς ἐπίσκοπον ἡ γνώση τοῦ Ψαλτηρίου ἀπό τόν ὑποψήφιο.
 Μάθαιναν καί ἀποστήθιζαν ψαλμούς ὄχι μόνο οἱ ἐπίσκοποι καί οἱ ἱερεῖς, ἀλλά καί οἱ πιστοί καί τούς ἔψαλλαν σέ διάφορες περιστάσεις τῆς ἰδιωτικῆς τους ζωῆς. Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος μᾶς πληροφορεῖ χαρακτηριστικά ὅτι πολλοί ἄνθρωποι δέν γνώριζαν οὔτε ὀνομαστικά τά βιβλία τῆς Π. Διαθήκης, γνώριζαν ὅμως ἀπ᾿ ἔξω κάποιους ψαλμούς.
 Ὅπως μᾶς παραδίδει ὁ Μ. Βασίλειος, ἡ ἐκφώνηση τῶν ψαλμῶν γινόταν στήν Ἐκκλησία μέ τρεῖς τρόπους: 1) Ἕνα πρόσωπο ἀπήγγειλε τόν ψαλμό (μονοφωνικά). 2) Δύο χοροί ἀπήγγειλαν ἐναλλάξ (ἀντιφωνικά). 3) Δύο ἤ καί περισσότεροι χοροί ἀπήγγειλαν ταυτόχρονα τόν ψαλμό (πολυφωνικά). Ἡ ἀπαγγελία γινόταν «ἐμμελῶς», ἀλλά μέ τρόπο πού νά μποροῦν ὅλοι νά συναπαγγέλλουν.
  Ἀπό τίς πρῶτες συνάξεις τῶν χριστιανῶν ἡ παράδοση τῆς ἀνάγνωσης τοῦ Ψαλτηρίου ἔφτασε μέχρι τήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας, ὅπου τό Ψαλτήρι καί τό Ὀκτωήχι ἦταν τά πρῶτα βιβλία πού μάθαιναν νά διαβάζουν τά Ἑλληνόπουλα. Γι᾿ αὐτό καί στήν περίοδο ἐκείνη ἔγιναν πολλές ἐκδόσεις του. Ἀπό τό 1486 ὥς τό 1821 ἐκδόθηκε περισσότερες ἀπό 45 φορές. Τήν δια ἐποχή ἐκδίδονται ἐπίσης καί πολλές μεταφράσεις τοῦ Ψαλτηρίου.
Βενιαμίν
Ἀπολύτρωσις 64 (2009) 298-299