Ἡ πανέμορφη Κρήτη φορᾶ τά γιορτινά της. Ἕνα ἄρωμα λευτεριᾶς τήν περιλούζει ἀπ᾽ ἄκρη σ᾽ ἄκρη. Οἱ γαλανό­λευκες σημαῖες κυματίζουν κι οἱ πανηγυρισμοί ἀρχίζουν. Ἐπιτέλους τά ὄνειρα κι οἱ προσδοκίες αἰ­ώ­νων παίρνουν σάρ­κα καί ὀστά. Τήν Κυριακή 1η Δε­κεμβρί­ου 1913, μέ τή συνθήκη τοῦ Βουκου­ρεστί­ου, ἡ Κρήτη ἐνσωματώνεται ἐπί­σημα καί ὁριστικά στή μητέρα Ἑλ­λάδα!
  Κέντρο τῶν γιορταστικῶν ἐκδηλώσεων τῆς «Ἕνωσης» εἶναι τά Χανιά. Ἡ ματοβαμμένη αὐτή πόλη, πού πλήρωσε ἀκριβά τόν ἀγώνα γιά λευτεριά, τώρα ἔ­χει πλημμυρίσει ἀπό γαλανόλευκες.
  «Ἡ πόλις ἠγρύπνησε στολιζομένη. Ἑορτάζει δέ ὁ οὐρανός, ἀποκατασταθείσης ἀπό τῆς νυκτός τῆς γαλήνης καί ἀνατείλαντος ἐαρινοῦ ἡλίου. Οἱ δρόμοι παρουσιάζουν ὄψιν λειμώνων εὐωδιαζό­ντων ἀπό τάς μυρσίνας. Παντοῦ εἶναι ἀ­νηρτημέναι βυζαντιναί σημαῖαι μεταξύ τῶν κυανολεύκων. Συνωστίζονται πα­ντοῦ χωρικοί ὑψηλόκορμοι ζῶσαι εἰκόνες τοῦ Θεοτο­κο­πούλου. Τά Κρητικό­πουλα εἰς σμήνη κυκλοφοροῦν μέ τίς φουφουλίτσες των. Ἀπό τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τοῦ ἐκδιώξαντος ἐκ Κρήτης τούς Ἄρα­βας πρώτην φοράν Ἕλλην βασιλεύς ἀποβιβάζεται εἰς τήν νῆσον», γράφει ἡ ἀθηναϊκή ἐφημερίδα «Ἑστία».
  Ὁ βασιλιάς Κωνσταντῖνος, ὁ πρωθυπουργός Ἐλευθέριος Βενιζέλος μέ τήν πολυάριθμη ἀκολουθία τους, ἡ πολι­τική ἡγεσία τῆς Κρήτης μέ τόν τρισευτυχισμένο λαό της, μετά τή Δοξολογία, κατευθύνονται στό φρούριο Φιρκά γιά τήν ἐπίσημη τελετή τῆς «Ἕνωσης». Μό­­λις ἡ πομπή καταφθάνει, ὁ Ἐπίσκοπος Χανίων τελεῖ τόν Ἁγιασμό. Ἡ συγκίνηση ἀνεβαίνει στά ὕ­ψη, ὅταν ὁ βα­σιλιάς παρασημοφορεῖ μέ τόν Χρυσό Σταυρό τοῦ Σωτῆρος δύο παλαίμαχους ἀγωνιστές, σύμβολα τῶν κρητικῶν ἐπαναστάσεων, τόν 94χρονο Ἀνα­γνώστη Μάντακα καί τόν 81χρονο Χατζημιχάλη Γιάνναρη. Σ᾽ αὐτούς τούς γηραιούς ἄξιους ὁπλαρχηγούς παραδίδουν ὁ βασιλιάς καί ὁ πρωθυπουργός τή σημαία, γιά νά τήν ἀνυ­ψώσουν στόν πιό ψηλό ἱστό τοῦ φρουρίου τοῦ Φιρκά. Λαχαίνει ἡ τιμή σ᾽ αὐ­τούς πού συμμετεῖχαν στό παρελθόν σέ πολ­λά κινήματα νά πρωταγωνιστήσουν τώ­ρα στήν ἐπίσημη τελετή τῆς ἔπαρσης τῆς ἑλληνικῆς ση­μαίας. Μέ μάτια ὑγρά παίρνουν τό ἱερό πανί καί συντριμμένοι ἀνεβαίνουν στόν πυργίσκο. Ἀπό πότε ὁ­ραματίζονται τού­τη τήν ἱστορική στιγμή! Ζωντανεύουν τούτη τήν ὥρα στόν νοῦ τοῦ Χατζημιχάλη οἱ φρικιαστικές ἀναμνήσεις ἀπό τή μακρά φυλάκισή του μέ­σα σ᾽ αὐτό τό φρούριο στά δεινά χρόνια τῆς τουρκι­κῆς δουλείας. Πῶς, λοιπόν, νά μή ζεῖ ἀ­νάσταση! Τήν πανηγυ­ρική ἔπαρ­ση τῆς σημαίας χαιρετίζουν τ᾽ ἀγκυροβολημένα ἑλληνικά πολεμικά πλοῖ­α μέ 101 κανονιοβολισμούς. Ἡ σημαία ἀνεμίζει λεύτερα καί σ᾽ αὐτό τό κομμάτι τοῦ ἑλ­λη­νι­σμοῦ. Μέ τά ριπίσμα­τά της διαλαλεῖ πώς οἱ ἀγῶνες καί τά ὄνει­ρα γενεῶν καί γενεῶν Κρητικῶν πῆ­ραν τήν ἐκδίκησή τους. Κορυφώνονται οἱ πανηγυρισμοί τῆς λαοθάλασσας.
  Σκιρτᾶ ἀπό χαρά κι εὐφροσύνη ὅλο τό νησί, ἀφοῦ δυόμισι ὁλόκληροι αἰῶ­νες δυσβάσταχτης σκλαβιᾶς ἔχουν λή­ξει! Πέ­ταξε ἀπό πάνω του τόν τουρκικοαιγυπτιακό ζυγό κι ἡ ματόβρεχτη ἱ­­στορία του γυρίζει σελίδα. Ἡ «Ἕνωσις» εἶναι γεγονός. Ἡ Κρήτη εἶναι πλέον τμῆ­μα τῆς ἑλληνικῆς ἐπικράτειας.
  Ἕνας μεγάλος ἀξιόλογος πίνα­κας τῆς ρεθυμνιώτισσας Φλωρεντίνης Σκου­­λούδη-Καλούτση ἀπεικονίζει διάφανα τήν τελετή τῆς «Ἕνωσης» τῆς Κρήτης μέ τήν Ἑλλάδα. Δικό της ἔργο εἶναι καί ὁ σχεδιασμός τοῦ ἀναμνηστικοῦ γραμ­μα­τόσημου τῆς «Ἕνωσης».
  Τόσο διακαής ἦταν ὁ πόθος τῶν Κρη­τικῶν νά ἐνσωματωθοῦν καί πάλι στόν ἑλληνικό κορμό, πού στά ἐπαναστατικά τους λάβαρα δέν συναντᾶς τή φράση «Ἐλευθερία ἤ Θάνατος», ὅπως στά λάβαρα τῶν ἐπαναστατικῶν τους ἐξεγέρσεων τοῦ 1821, ἀλλά «Ἕνωσις ἤ Θάνατος».
  Οἱ πολύχρονοι ἀγῶνες, τά ὁλοκαυτώματα, οἱ ἐπαναστάσεις, οἱ ποταμοί αἱ­μάτων καί δακρύων, ἡ αὐτοθυσία χιλιά­δων ἀνθρώπων στόν βωμό τῆς ἐλευθερίας δέν πῆγαν χαμένα. Βρίσκουν τήν 1η Δεκεμβρίου 1913 τήν ἱστορική τους δικαίωση.
  Τό φρικτό μαρτύριο τοῦ πρώτου ἐ­μπνευ­στῆ καί ἀρχηγοῦ τῶν ἐπαναστα­τῶν Ἰωάννη Δασκαλογιάννη, πού γδάρ­θηκε ζωντανός στήν πλατεία τοῦ Ἡρακλείου τό 1771· οἱ ἀγχόνες τῶν ἱερομαρτύρων ἐπισκόπων Κισάμου Μελ­χισεδέκ καί Ρεθύμνου Γερασίμου στήν Ἐθνεγερσία τοῦ 1821· τό ἅλικο, ἅγιο αἷμα τῶν τεσσάρων κρητικῶν νεομαρτύρων, Μανουήλ, Γεωργίου, Ἀγγελῆ καί Νικολά­ου, πού ἀποκεφαλίστηκαν οἰ­κτρά γιά ἐκ­φοβισμό τῶν χριστιανῶν στή Μεγάλη Πόρ­τα τοῦ Ρεθύμνου τό 1824· ἡ μεγάλη θυ­σία, τό ὁλοκαύτωμα τῆς ἱε­ρᾶς μονῆς Ἀρκαδίου τό 1866, πού ξε­σή­κωσε τά φιλελληνικά αἰσθήματα τῆς Εὐρώπης∙ ὁ ἀτρόμητος Σπύρος Καγιαλές-Καγιαλεδάκης, ὁ ζωντανός θρύλος τοῦ Ἀκρωτηρίου Χανίων, πού στήν ἐ­πανάσταση τῶν Κρητικῶν τό 1897, βλέπο­ντας τόν ἱστό τοῦ στρατοπέδου θρυμ­ματι­σμέ­νο ἀπό τίς τουρκικές ὀβίδες, μέ κίνδυνο τῆς ζω­ῆς του ὁρμᾶ, ἁρπάζει τή μεγάλη ἑλληνική πολεμική σημαία καί κάνει τό ἴδιο του τό σῶμα ἱστό, ἀνυψώνοντας μέ τά χέρια του τή σημαία∙ ὅλες τοῦτες οἱ ἀν­δραγαθίες καί τά αἵματα χιλιάδων ἄλ­λων ἐπώνυμων καί ἀνώνυμων ἡρώ­ων πού πότισαν τή σκλάβα κρη­­τική γῆ, φέραν τό γλυ­κοχά­ρα­μα τῆς λευτεριᾶς, ὥστε νά πραγματοποιηθεῖ τό ἐπιθυμητό ὅρα­μα, ἡ «Ἕ­νωση» μέ τή γλυ­κειά μάνα-πατρίδα.
  Ἡ μεγάλη γιορτή τῆς χριστιανοσύνης πού ζυγώνει θά εἶναι γιά τή μεγαλόνησο Κρήτη μοναδική. Ξαναγεννημένη πλέον θά γιορτάσει τά πρῶτα της λεύτερα Χριστούγεννα. Καί τότε οἱ χριστουγεννιάτικες καμπάνες της θά ἑνώσουν ἐπιτέ­λους τόν γλυκόλαλο ἦχο τους μέ ὅλες τίς καμπάνες πού θά ἠχήσουν χαρμόσυνα στίς ἐκκλησιές τῆς ὑπόλοιπης λεύτερης Ἑλλάδας, συνθέτοντας μιά πα­ναρμόνια ἐνορχήστρωση∙ διαλαλώντας σέ κάθε γωνιά τό παμπόθητο μήνυμα τῆς εἰρήνης, τῆς ἀδελφοσύνης, τῆς ἀ­γάπης καί τῆς ἑνότητας τῶν χριστιανῶν.

Ἑλληνίς

"Ἀπολύτρωσις", Δεκ. 2021