Ἕνα ἀπό τά δυσκολότερα προβλήμα­τα πού ἔχουν νά ἀντιμετωπίσουν οἱ γο­νεῖς τῶν μικρῶν παιδιῶν, καθώς αὐτά με­γαλώνουν, εἶναι ὅταν ἀρχίζουν νά δαγ­­κώνουν τά ἀδέλφια τους, τούς ἴδιους, ἄλλα παιδιά, ἀκόμη καί αὐτούς πού τά φρον­­­τίζουν. Ὅλα τά στοιχεῖα δείχνουν ὅτι ἕνα στά τέσσερα παιδιά θά ἐκδηλώσει αὐτή τή συμπεριφορά σέ κάποιο στάδιο τῆς ἀνά­πτυξής του.

 Ἡ συμπεριφορά αὐτή ἑνός μικροῦ παιδιοῦ δημιουργεῖ ἄγχος στούς γονεῖς του καί οἱ ἀντιδράσεις τους εἶναι δυσανά­λογες. Εἶναι πολύ δύσκολο νά παραμεί­νουν ἤρεμοι καί νά διαχειριστοῦν σωστά καί ἀποτελεσματικά τό πρόβλημα. Γιατί ὅμως τά παιδιά δαγκώνουν σέ κάποια φά­ση τῆς ζωῆς τους;
 Ὁ ἐντοπισμός  τῆς αἰτίας τοῦ φαινο­μένου  εἶναι τό κλειδί γιά νά ξεπεραστεῖ τό πρόβλημα. Οἱ λόγοι εἶναι πολλοί καί οἱ εἰδικοί συμβουλεύουν τούς γονεῖς νά πα­ρατηροῦν μέ προσοχή τό παιδί τους      -ποιόν δαγκώνει, πότε, σέ ποιά περί­πτω­ση δαγ­κώνει- γιά νά δράσουν ἔγκαιρα, κατά­λλη­λα καί ἀποτελεσματικά.
 Τά παιδιά δαγκώνουν:
1ο. Γιά νά ἐκφράσουν τά συναισθή­μα­τά τους. Ἴσως νά ἀκούγεται περίεργο, ἀλλά τά νήπια δαγκώνουν, γιά νά ἐκ­­φρά­σουν τήν ἀγάπη τους. «Τά μικρά παιδιά πράγματι ἔχουν ἔντονα συναισθήματα, ἀλλά δέν ξέρουν πῶς νά τά δείξουν», λέει ὁ κλινικός ψυχολόγος Dirk Flower. Τό δάγκωμα μπορεῖ νά εἶναι ἕνας ἔντονος  τρόπος ἔκφρασης τοῦ θυμοῦ τους στά πρόσωπα πού ἀρνήθηκαν νά ἐκπλη­ρώ­σουν κάποια ἐπιθυμία τους. Μπορεῖ νά εἶ­ναι καί θυμός ἀπέναντι σέ παιχνίδια τους  πού δέν καταφέρνουν νά τά χειρι­στοῦν ὅπως θέλουν.
2ο. Πειραματίζονται. Τά μικρά παιδιά μαθαίνουν πῶς λειτουργεῖ τό σῶμα τους, βάζοντας πράγματα στό στόμα τους καί μερικές φορές τά δαγκώνουν. Συχνότερα τό κάνουν, ὅταν εἶναι ἡ περίοδος τῆς ὀ­δοντοφυΐας καί μερικές φορές ἐντονό­τερα πάνω στόν ὑπερενθουσιασμό τους.
3ο. Γιά νά ἀμυνθοῦν.  Τά μικρά παιδιά χρησιμοποιοῦν τό δάγκωμα ὡς ἄμυνα,  ὅ­ταν νιώθουν ὅτι ἀπειλοῦνται καί ἀδυ­να­τοῦν νά χρησιμοποιήσουν τόν λόγο, γιατί δέν μιλᾶνε ἤ δέν ἔχουν κατακτήσει ἀκό­μη ἐπαρκῶς τό στάδιο τῆς ὁμιλίας. Μέ τόν τρόπο αὐτό δημιουργοῦν γύρω τους μία ζώνη ἀσφάλειας καί προστασίας.
4ο. Γιά ἔλεγχο. Μερικά παιδιά ξέρουν ὅτι τό δάγκωμα εἶναι ἕνας ἀποτελε­σμα­τι­κός  τρόπος,  γιά νά ἐξαναγκάσουν τούς γονεῖς καί τούς ἄλλους  νά κάνουν  τό δι­κό τους θέλημα. Δέν γίνεται πάντα ἐν­συνείδητα. Ὑπάρχουν φορές πού τό μι­κρότερο παιδί στήν οἰκογένεια δαγκώνει,  για­τί ἔτσι ἀποκτᾶ δύναμη, ἀλλά καί γιά νά τραβήξει τήν προσοχή τῶν ἄλλων ἔ­στω καί μέ ἀρνητική συμπεριφορά.
5ο. Στήν ἀπογοήτευση ἤ στήν ἀνα­στά­τωση.  Ὅταν τό μικρό παιδί θέλει νά πά­ρει πίσω τό παιχνίδι ἤ τό μπισκότο  πού τοῦ πῆραν καί δέν μπορεῖ νά ἀντι­με­τω­πίσει μία κατάσταση, καταφεύ­γει στό δάγ­κωμα. Ἤ ἀκόμη ἄν τό παιδί νιώθει πιε­σμένο καί δέν μπορεῖ νά βρεῖ τίς κα­τάλ­λη­­λες λέξεις γιά νά ἐκφράσει τόν συν­αι­σθηματικό του κόσμο.
 Πῶς μποροῦμε νά σταματήσουμε τό δάγ­κωμα;
 Σέ ὅλες τίς περιπτώσεις ἀντιδροῦμε ἄμεσα ἀλλά διατηροῦμε τήν ψυχραιμία. Ποτέ δέν ἀνταποδίδουμε μέ δάγκωμα, γιά νά δείξουμε στό μικρό παιδί τόν πόνο πού προκαλεῖ ἡ πράξη του, οὔτε μέ τό ξύλο, χτυπώντας το. Τά ἀντίποινα εἶναι πολύ ἐπικίνδυνος τρόπος παιδα­γωγίας. «Ἁπλά διδάσκονται ὅτι ἡ βία προκαλεῖ βία», λέει ὁ ψυχολόγος Mallory Henson. Δέν ἀγνο­οῦμε ὅμως τό πρόβλημα. Τά παιδιά ἀμέ­σως πρέπει νά καταλάβουν ὅτι αὐτό πού ἔκαναν ἦταν λάθος. Ἔτσι:
α. Παρεμβαίνουμε ἄμεσα. Ἔχουμε τά μάτια μας ὀρθάνοιχτα γιά νά παρέμβουμε ἄμεσα. Παρατηροῦμε τό παιδί μας καί τό ἀπομακρύνουμε ἀπό τό πρόσωπο-θύμα. Δέν τό ἐντάσσουμε σέ μεγάλες ὁμάδες   ἄν αὐτό εἶναι αἰτία νά ἐκδηλώσει τέτοια συμ­περιφορά. Παρακολουθοῦμε τή συ­μ­πε­­­ρι­φορά του. Ἕνα ἀλάνθαστο σημάδι εἶ­ναι ὅτι τό παιδί, πρίν δαγκώσει, σφίγγει τά δόντια του.
β. Διδάσκουμε ὅτι αὐτό εἶναι λάθος.  Χρησιμοποιοῦμε ἁπλό καί σταθερό λεξι­λόγιο. «Τό δάγκωμα εἶναι λανθασμένη συμπεριφορά» ἤ ἕνα σταθερό «ὄχι».
γ. Μαθαίνουμε στό παιδί πῶς νά ἐκ­φράζεται. Ὅταν ἔχουν ἠρεμήσει τά πρά­γματα, προσπαθοῦμε νά μάθουμε στό παι­δί μας νά ἐκφράζει τά συναισθήματά του μέ ἕναν λιγότερο ὀδυνηρό τρόπο. Ἄν θέ­λει νά ἐκφράσει τήν ἀγάπη του, τοῦ δεί­χνου­με πῶς νά ἀγκαλιάζει τούς ἀν­­θρώπους, ἀντί νά τούς δαγκώνει. Ἄν θέ­λει νά ἀμυν­θεῖ, τοῦ μαθαίνουμε νά ση­κώνει τό χέρι του γιά νά ἀπωθήσει μα­λακά κά­ποιον πού τό πλησιάζει.
δ. Ἐπαινοῦμε καλές συμπεριφορές. Ὅταν δοῦμε ὅτι τό παιδί μας συμπε­ριφέ­ρεται καλά, δέν δαγκώνει τά ἀδέλ­φια του, παίζει χωρίς προβλήματα μέ τήν ὁ­μάδα του καί προχωρᾶ σωστά, εἴ­μαστε γενναιό­δωροι στόν ἔπαινο.
 Πολλές φορές, ὅμως, οἱ προσπά­θει­ες πού καταβάλλουμε γιά νά ἀποτρέ­ψουμε ἀρνητικές συμπεριφορές τῶν παιδιῶν μας πέφτουν στό κενό. Χρειά­ζεται  ἀπό τήν πλευρά μας ὑπομονή. Ἕνα σχέδιο δράσης εἶναι πιό δύσκολο ἀπ’ ὅ,τι φαί­νεται. Ὁ οἰκογενειακός θεραπευτής David Spellman τονίζει: «Αὐτές οἱ μέθοδοι πού χρη­σιμο­ποιοῦμε δέν εἶναι ἐπιστήμη πυ­ραύ­λων, ἀλλά χρειάζονται προγραμμα­τισμό καί ἀποφασιστικότητα». Γιά νά ἔ­χουμε ἀποτελέσματα χρειάζεται συνερ­γα­σία. Ὅλη ἡ οἰκογένεια, ἀλλά καί ὅσοι ἐμπλέ­κονται στήν ἀγωγή τοῦ παιδιοῦ, παπποῦ­δες, νηπιαγωγοί, ἐνήλικες πού τά φροντίζουν κτλ.  ὀφείλουν νά βρίσκονται στήν ἴδια πλευρά. Μικτά ἤ ἀντιφατικά μηνύ­ματα, πού προσλαμβάνουν τά παι­διά, τά μπερδεύουν καί τά δυσκολεύουν. Ἀντί­θετα, σαφεῖς καί θετικές ἐντολές τά βοη­θοῦν μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου νά υἱο­­θετήσουν σωστές συμπεριφορές.

Ἀθαν. Ἀστ. Γκάτζιος

Ἀπολύτρωσις, Ἰαν. 2017