Στήν ὑπ᾽ ἀριθμ. 139808/Δ1/31-08-2016 ἐγκύκλιο, πού ἀφορᾶ στή λειτουργία τῶν σχολικῶν μονάδων πρωτοβάθμιας ἐκπαίδευσης γιά τό σχολικό ἔτος 2016-2017, τό Ὑπουργεῖο Παιδείας ἔχει ἀπαλείψει τήν ἀναφορά στήν πρωινή προσευχή• διαφοροποεῖται ἔτσι ἀπό παρόμοιες ἐγκυκλίους προηγουμένων ἐτῶν (πρβλ. Φ.3./1105/ 141440/Δ1/10-09-2015).
Ἡ ἀπόφαση αὐτή ἐπισφράγισε ὅσα εἶχε ἀποκαλύψει ὁ ὑπουργός Παιδείας στό Δημοτικό Σχολεῖο Ξυλοκέριζας Κορίνθου πρίν μερικούς μῆνες: «Ἄν σέ ἕνα σχολεῖο γίνεται προσευχή καί σέ ἄλλο ὄχι, καί τί ἔγινε; Θέλουμε νά δοθεῖ ἡ εὐθύνη, ἡ ἐμπιστοσύνη στούς ἐκπαιδευτικούς κάθε σχολείου νά ἀποφασίζουν γιά τό ζήτημα αὐτό. Δέν θέλουμε νά ὑπάρχει εἰδικά μία ἐκπορευόμενη γραμμή νά δεσμεύει ὅλο τόν κόσμο σέ τέτοια ζητήματα. Σέ θέματα, δηλαδή, ἐκπαιδευτικῆς καθημερινότητας, δίνουμε τήν εὐκαιρία στόν Σύλλογο νά ἀποφασίζει γιά αὐτά τά ζητήματα».
Δέν θά περίμενε, ἐπίσης, κανείς ἀπό ἐκεῖνον πού θά ἔπρεπε νά εἶναι ὁ θεματοφύλακας τοῦ νόμου νά ἀκούσει: «Δέν θεωρῶ ἀσπίδα μου νά κάνω τόν σταυρό μου ἐν παρατάξει κάθε πρωί». Σέ τί καιρούς ἀποδόμησης ζοῦμε! Ὁπωσδήποτε μία τέτοια δήλωση ὑποκρύπτει ἀπαξίωση καί περιφρόνηση πρός τούς μαθητές καί τούς ἐκπαιδευτικούς πού ἐνσυνείδητα συμμετέχουν στήν πρωινή προσευχή. Αὐτοί πού φραστικά πολεμοῦν τό bullying, ἔχουν υἱοθετήσει μέ τίς πράξεις τους καί τίς ἐπιλογές τους τό bullying κατά τῆς πίστης.
Ὅλα αὐτά συμβαίνουν, ἐνῶ σύμφωνα μέ τό Π.Δ. 201/98 -μνημονεύεται καί στή φετινή ἐγκύκλιο- ἡ προσευχή παραμένει ἀκόμα ὑποχρεωτική. Ἀσφαλῶς, πιθανή κατάργηση τῆς προσευχῆς συνιστᾶ κατάφωρη παραβίαση τῆς ἐλευθερίας τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης, δηλαδή συμπερι- φορά καί πράξη ἀντισυνταγματική.
Πέρα ὅμως ἀπό τή νομική πλευρά τοῦ θέματος, ὑπάρχουν κι ἄλλες παράμετροι, πού πρέπει νά ληφθοῦν ὑπ᾽ ὄψιν. Ὅσοι πρεσβεύουν τήν κατάργηση τῆς προσευχῆς δέν ἔχουν συνειδητοποιήσει ὅτι πρόκειται γιά ἀνάγκη τῆς ψυχῆς• δέν γνωρί- ζουν τά ὀφέλη της οὔτε τή μεγάλη της παιδαγωγική ἀξία. Ἐάν σέ κάποια σχολεῖα δέν γίνεται μέ τή δέουσα ἱερότητα, αὐτό δέν σημαίνει ὅτι πρέπει νά καταργηθεῖ, ἀλλά νά ἀναβαθμισθεῖ.
Ἀλήθεια, τί εἶναι ἐκεῖνο πού δίνει νόημα καί ὑποστασιάζει τήν πρωινή μαθητική σύνταξη; Χάριν τῆς προσευχῆς ἐθίζονται οἱ μαθητές στήν ἔγκαιρη προσέλευση στό σχολεῖο, στή σύνταξη, στήν τάξη καί στήν πειθαρχία. Ἐκείνη τή στιγμή τό σχολεῖο δίνει τήν εἰκόνα τοῦ συντεταγμένου συνόλου καί ὄχι τοῦ ἄτακτου ὄχλου ἤ τῆς τυχαίας μάζωξης.
Μέ τήν προσευχή γίνεται συνείδηση ὅτι δέν εἴμαστε μόνον ἄτομα ἀλλά μέλη μιᾶς κοινότητας. Δηλώνουμε μέ τόν τρόπο αὐτό ὅτι ἀνήκουμε σέ μιά κοινότητα πού προσεύχεται, γιατί χωρίς τήν προσευχή δέν μπορεῖ νά ὑπάρχουν δεσμοί ἑνότητας ἀνάμεσα στά μέλη της. Γι᾽ αὐτό καί εἶναι καλό στήν προσευχή ὅλοι νά παρευρίσκονται.
Ἡ προσευχή ἀποτελεῖ μιά μορφή ἔκφρασης τῆς παράδοσης στόν τόπο μας. Αὐτές οἱ λίγες στιγμές ἀρκοῦν γιά νά συνδέσουν τό σχολεῖο μέ τό χθές καί νά τοῦ δώσουν προοπτική στήν αἰωνιότητα. Κάθε σχολική αὐλή γίνεται οὐρανός, γιά νά στεγάσει τούς πόθους καί τίς ἀγωνίες παιδιῶν καί ἐκπαιδευτικῶν. Ἐκεῖνο τόν ἐλάχιστο χρόνο οἱ παιδικές ψυχές ἀναπέμπουν λόγια δεητικά πρός τόν Κύριο, καταθέτοντας ἐνώπιόν του τά μεγάλα ἤ μικρά προβλήματα πού τά ἀπασχολοῦν. Ὡραία πού ᾽ναι ἡ προσευχή, ὅταν τά παιδικά χείλη προφέρουν τό «Πάτερ ἡμῶν», σέ μιά ἐποχή μάλιστα πού πολλά παιδιά μαστίζονται ἀπό τήν κοινωνική μοναξιά ἤ τήν ὅποια ὀρφάνια! Δημιουργεῖται, ἀκόμη, τό αἴσθημα τῆς ἀδελφοσύνης, ἠρεμοῦν γιά λίγο οἱ ἀνήσυχες καρδιές, καθησυχάζουν ἔστω καί ἐλά- χιστα οἱ ταραγμένες σκέψεις. Μπορεῖ νά λειτουργήσει ὡς ἀνάχωμα παραβατικῶν συμπεριφορῶν, ὡς θεμέλιο τῆς ἐσωτερικῆς εἰρήνης καί ὡς δυναμική τοῦ πολιτισμοῦ μας. Καί ἄν ἀναλογισθοῦμε ὅτι σέ ὅλη τήν ὀρθόδοξη Ἑλλάδα μαθητές καί ἐκπαιδευτικοί προσεύχονται, πρίν ξεκινήσουν τό μάθημα, τότε πλαταίνει ἀκόμη περισσότερο ἡ καρδιά, γιά νά ἀγκαλιάσει ὅλους αὐτούς μέ τούς ὁποίους ἀγωνιζόμαστε στό ἴδιο στρατί.
Αὐτά τά βιώματα δέν σβήνονται μέ μία μονοκοντυλιά. Ἡ προσευχή μας ἔχει ρίζες βαθειές. Δέν ξερριζώνεται εὔκολα. Οἱ πρόγονοί μας διά στόματος Κολοκοτρώνη ὁμολογοῦν: «Ὅταν ἐπιάσαμε τά ἄρματα, εἴπαμε πρῶτα ὑπέρ πίστεως κι ἔπειτα ὑπέρ πατρίδος». Ἐμεῖς γιατί ντρεπόμαστε νά κάνουμε προσευχή; Ἀκόμη καί σέ αὐτό τό Κοινοβούλιο τῶν ΗΠΑ μέ τήν ἀπαγγελία τοῦ «Πάτερ ἡμῶν» ἀρχίζουν τίς ἐργασίες τους.
Γενικά ἡ προσευχή εἶναι τό μεγάλο δῶρο τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο, μοναδικό προνόμιο γιά τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη. Κρίμα νά σοῦ στεροῦν τό ὀξυγόνο! Πολύ περισσότερο κρίμα νά σοῦ στεροῦν τό πνευ- ματικό ὀξυγόνο, τήν προσευχή. Καί ὕστερα, ἄν καταργηθεῖ ἡ σχολική προσευχή, εἶναι πολύ πιθανόν νά συμπαρασύρει κι ἄλλες ἄυλες ἀξίες, πολύτιμες γιά τό σχολεῖο καί τούς μαθητές.
Ἐπιτέλους, ἄς ἀφυπνισθοῦμε. Ζοῦμε τραγικές καταστάσεις! Αὐτή τήν ὥρα περνάει πάνω ἀπό τήν πατρίδα μας ὁ καταστρεπτικός χείμαρρος τῆς Νέας Τάξης Πραγμάτων, παρασύροντας καί καταστρέφοντας τά πάντα. Ὁροθέσια καί θεμέλια, τά ὁποῖα καθιερώθηκαν μέ αἵματα καί θυσίες, κινδυνεύουν νά διαγραφοῦν. Ἔτσι, ὅμως, στεγνώνει ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου, ἀποθηριώνεται ἡ κοινωνία μας καί ἰσοπεδώνονται τά πάντα στόν τόπο μας. Αὐτό εἶναι πού περισσότερο πρέπει νά προσέξουμε καί γιά τό ὁποῖο ὀφείλουμε νά ἀνησυχήσουμε.
Κι ἐμεῖς τί μποροῦμε νά κάνουμε; Μπροστά σέ ὅλες αὐτές τίς προκλήσεις τῆς ἀποστασίας τοῦ καιροῦ μας δέν ἔχουμε παρά νά ἐπιτεθοῦμε μέ προσευχή. Καθῆκον τῆς οἰκογένειας καί τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά διδάξει ἔμπρακτα καί ἔμπονα τήν προσευχή, «ἐξοπλίζοντας» μέ αὐτήν τή νέα γενιά. Ἔτσι μόνον θά γίνει κατανοητό ὅτι ἐκεῖνες οἱ ἱερές στιγμές δέν ἀποτελοῦν συμβολικό συστατικό στοιχεῖο καί ἀνιαρό βαρίδιο τοῦ παρελθόντος• ἀντιθέτως συνιστοῦν οὐσιαστικό στοιχεῖο γιά τή συλλογική μας ταυτότητα καί ἀσφαλῆ πυξίδα γιά τή μελλοντική μας πρόοδο.
Εὐδοξία Αὐγουστίνου